Wyposażenie » Wyposażenie żołnierskie

Maska przeciwgazowa wz. 1932
Maska przeciwgazowa wz. 1932

W pierwszej połowie lat trzydziestych Wojsko Polskie zaczęło poszukiwania alternatywy, dla niezbyt dobrze sprawujących się masek przeciwgazowych wz. 24 będących produkcją licencyjną francuskich A.R.S. 1917, którą miała się okazać polska konstrukcja. Oprócz Wojska Polskiego masek wz. 32 używała również armia Rumunii, która w latach 1934-36 zamówiła w Polsce łącznie 100.000 sztuk masek, zakupiła plany wyrobu i budowy wytwórni oraz otrzymała zgodę na wyrób masek przez przemysł prywatny. Oprócz tego w tym okresie Polska za darmo przekazała prawa licencyjne oraz bezpłatne prawo wyrobu tak zwanych małych pochłaniaczy dla cywilnej wersji maski wz. 32.

 

W Polsce ich produkcją zajmowały się Wojskowa Wytwórnia Sprzętu Przeciwgazowego w Radomiu, oraz od 1938 roku fabryka „Stradom” w Częstochowie. Pierwsze maski trafiły do oddziałów w 1936 roku i z tego też roku pochodziła instrukcja ich użytkowania i konserwacji. Na początku produkowano maski z parcianymi częściami twarzowym Później unowocześniano je na materiał gumowany.

 

W 1934 roku, minister uzbrojenia gen. Paul Angelescu poinformował delegację przemysłu wojennego RP, że Rumunia ma zamiar wprowadzić do uzbrojenia polską maskę wz.32 jako podstawową. Oznaczało to duże zamówienie dla polskiego przemysłu. Rumunia chciała także rozpocząć własną produkcję tych masek. Przeprowadzono pokaz przed osobiście zainteresowanym królem Karolem II. Po tym wydarzeniu minister zaproponował ppłk Kowalewskiemu, by Rumunii udzielono licencji i pomocy technicznej przy budowie wytwórni węgla aktywnego (stosowano go jako wkład do pochłaniaczy). Ustalono, że umowa zostanie zawarta w formie międzyministerialnej konwencji (m.in. aby ominąć formę przetargową) wiążącej MSWojsk i rumuńskie Ministerstwo uzbrojenia. Hasłem była unifikacja sprzętu przeciwgazowego dwóch zaprzyjaźnionych armii. 16 października 1934 roku polska strona zobowiązała się dostarczyć 50.000 masek wz.32, bezpłatnie przekazać prawa licencyjne i okazać pomoc techniczną przy budowie fabryki w Bukareszcie.

 

Dnia 20 listopada 1934 roku Rumunia nabyła 30 ton węgla aktywnego, co zapewniało jej pomoc specjalistów z Wojskowej Wytwórni Rakiet w Skarżysku w budowie wytwórni węgla w Rumunii. Zamówienie rozszerzono do 100.000 sztuk 13 grudnia 1934 roku za 3.400.000 zł. Dodatkowo za 5.000 zł sprzedano plany i kosztorys budowy wytwórni. Wiosną 1935 roku MSWojsk. zlecił  podległym zakładom zakup w kraju i zagranica kompletów maszyn dla uruchamianej rumuńskiej wytwórni. Polska zaopatrywała też w początkowej fazie produkcji Rumunię w części i półprodukty. W 1936 roku podpisano też kolejne dwie konwencje międzyministerialne z dziedziny obrony przeciwchemicznej. 14 stycznia 1936 roku przekazano Rumunii bezpłatne prawo wyrobu tzw. małych pochłaniaczy dla masek wz.32 cywilnych, a 27 marca 1936 roku w zamian za 200.000 zł, wyrażono zgodę, aby z licencji korzystał przemysł prywatny w Rumunii. 

 

Wersja dla Rumunii oznaczana była jako "mod.32". Różniła się jedynie rumuńską instrukcją obsługi oraz innym stemplem na klapie i sygnaturą na pochłaniaczu. Od 1938 roku maski produkowano w fabryce "Stradom" w Częstochowie. Na torbach pojawiło się oznaczenie wz.38, co może sugerować zmianę modelu maski. Różnica była niewielka, bo nastąpiła drobna zmiana w części twarzowej maski.     

 

Maski powoli wypierały maski R.S.C. z Wojska Polskiego jednak w 1939 roku oba te typy pozostawały na wyposażeniu. Maski wz.32 były jednak na tyle drogie, że do sierpnia 1939 r. pozostawały w większości w magazynach jako sprzęt mobilizacyjny. Dopiero wraz z ogłoszeniem mobilizacji powszechnie wydano wz.32 jako maskę podstawową.

 

 

TORBA

W przeciwieństwie do masek wz.24, które przenoszone były w blaszanych, cylindrycznych pojemnikach z otwieranym wiekiem, do masek wz. 32 przeznaczona była brezentowa torba z parcianym paskiem naramiennym. W środku znajdowały się dwie przegrody, oraz na dnie druciana podpora pomagająca zachować kształt torby. W wersji krótkiej dla załóg pojazdów posiadały również system karabińczyków umożliwiających noszenie torby na piersi w trakcie prowadzenia pojazdu. Produkowane były z brezentu koloru ochronnego w odcieniu musztardowym, choć spotyka się również w innych odcieniach zieleni.


Niestety torby te były mało wytrzymałe i szybko się przecierały, czego odbicie można znaleźć we wspomnieniach żołnierskich, jak choćby rtm. E. Ksyka z 9 Pułku Ułanów Małopolskich, który otrzymał maski w przeddzień wojny z magazynu mobilizacyjnego: “Każdy żołnierz otrzymuje nową maskę przeciwgazową. Maska poza jej zasadniczymi walorami, jest dużo wygodniejsza w wożeniu, niż dotychczas używana przez nas maska. Nie jest bowiem w metalowej puszce, a w miękkiej brezentowej torbie. Ta brezentowa torba wyglądająca bardzo solidnie, okazała się jednak niepraktyczna. Już po trzech tygodniach porobiły się w niej dziury na skutek ocierania się o bok tylnego łęku siodła i to nie tylko w kłusie, ale nawet w stępie.”

 

KONSTRUKCJA

Część twarzowa maski przeciwgazowej wz. 32 produkowana była w dwóch odmianach:

  • z płótna koloru khaki, pokrytego od wewnątrz gumą;

  • całkowicie gumową;

Okulary były mocowane inaczej niż w masce RSC. Pochłaniacz połączony jest z maską za pomocą gumowej rury łączącej. Maskę podtrzymywały na głowie, gumowe, o regulowanej długości paski. Do maski była przymocowana płócienna taśma , przy pomocy której można było zawiesić maskę na szyi. Maskę noszono w sztywnej torbie brezentowej zamykanej klapą, do której z tyłu u góry był przyszyty brezentowy pasek nośny o regulowanej długości. W środku torba miała przegrodę na pochłaniacz. Na dnie przegrody wykonano drucianą podporę. Maski produkowane w 3 rozmiarach - M, S, D. 

 

Maski wykazywały też różnice:

  • Pierwsza odmiana to maska przeznaczenia ogólno wojskowego. Długa rura -oznaczane na części twarzowej i torbach wz.32/dl oraz dla broni pancernej , załóg pojazdów itp. wz 32/kr.

  • Druga odmiana wynika z okresu produkcji - maski z początku lat 30-tych wykonywane były z zielonej gumy, część twarzowa obciągnięta płótnem bawełnianym , torba z zielono-szarego brezentu. Maski tej odmiany zawsze oznaczane W.W.S.P.

  • Trzecia odmiana to maska z II połowy lat 30-tych, gdy zrezygnowano z bawełnianego płótna na części twarzowej, używając do produkcji gumy barwy szaro-brunatnej, która po latach bardzo ciemnieje do barwy wręcz czekoladowej także pochłaniacze do tych masek maja kolor czekoladowy.

Na masce umieszczano zazwyczaj liczne stemple i oznaczenia typowo wojskowe. Najpowszechniej występującymi były oznaczające wzór maski, datę i serię produkcji oraz rozmiar. Zazwyczaj w pierwszej linii od góry oznaczenie wzoru maski ("WZ.32/DŁ" - wersja z długą rurą), poniżej litera rozmiaru (M,S lub D), pod tym znak producenta (W.W.S.P. lub W.S.P.), dalej data produkcji (mm-rr, np I-36) i na sam koniec numer seryjny maski. Często spotkać można "K" w sześciokącie jako symbol odbioru technicznego.

 

DANE PODSTAWOWE

Masa maski właściwej rozmiaru 'D': 500 g 
Masa maski właściwej rozmiaru 'S': 480 g 
Masa maski właściwej rozmiaru 'M': 470 g 
Masa rury wdechowej długiej: 240 g 
Długość rury długiej: 730 mm 
Masa rury wdechowej krótkiej: 200 g 
Długość rury krótkiej: 430 mm 
Masa pochłaniacza: 640 g 
Masa torby: 420 - 460 g 
Masa maski kompletnej 'D': 1790 g 
Masa maski kompletnej 'S': 1780 g 
Masa maski kompletnej 'M': 1770 g 
Wymiary torby: 270x230x85 mm 
Wymiary pochłaniacza: 111x86x162 mm